Mongoolse joert

De Mongolen van Binnen-Azië leidden traditioneel een nomadische levensstijl. Ze trokken in groepen rond, over de uitgestrekte vlaktes die door rivieren werden doorsneden en door bergketens waren omgeven. Het waren nomadische veehouders en alles in hun cultuur draaide om het houden van dieren zoals paarden, schapen, runderen, en, in bepaalde gebieden, kamelen.

Van alle dieren werden paarden het meest gerespecteerd, zij werden gezien als de trouwste metgezellen van de mens. Ze werden gebruikt voor allerlei doeleinden, zoals transport, het dragen van lasten, strijdvoering en zelfs als voedsel. De band tussen mens en paard werd diep gerespecteerd en groeide uit tot een fundament van de Mongoolse cultuur.

De joert, in het Mongools ger genoemd, is een van de meest kenmerkende symbolen van de Mongoolse nationale identiteit. De vorm en gebruikte materialen zijn perfect afgestemd op het nomadische bestaan. Ze zijn gemakkelijk op te zetten en af te breken, en licht genoeg om te worden vervoerd op karren die getrokken worden door ossen, paarden of kamelen. Alle onderdelen van een gemiddelde joert wegen samen tussen de 250 en 300 kilo.

Ook nu nog woont een flink deel van de Mongoolse bevolking in joerten, ondanks de moderne technologische vooruitgang in het land. In de centrale wijken van de hoofdstad Ulaanbaatar overheerst de hoogbouw, maar aan de rand van de stad bevinden zich joertdistricten, waar nog op traditionele wijze wordt gewoond.

Mongoolse joerten zijn rond. Volgens het Mongoolse geloof kunnen slechte energieën zich ophopen in hoeken, wat niet mogelijk is in de ronde vorm van een joert. Zo kunnen de bewoners van de joert rustig slapen en zijn ze beschermd tegen negatieve emoties zoals woede.

Het interieur van een joert is traditioneel ingedeeld in verschillende gebieden, elk met een eigen functie. Volgens de traditie is de ingang altijd naar het zuiden gericht, om het interieur te beschermen tegen de sterke noordenwind en om rook te laten ontsnappen. Het gebied bij de ingang is bestemd voor gewone bezoekers. Het familiealtaar bevindt zich tegenover de ingang. Het gebied vóór het altaar is voor eregasten gereserveerd. De kant van de man is links van de ingang. Daar nemen ook mannelijke gasten plaats. De rechterkant is voor de vrouw, kinderen en vrouwelijke gasten. In het midden van de joert bevindt zich de haard, die een diepe symboliek heeft. Het vuur zelf wordt als heilig beschouwd en de centrale ligging van de haard in de joert staat symbool voor het middelpunt van het heelal.

Een van de belangrijkste vereisten bij het ontwerp van de joert was dat hij gemakkelijk op te zetten en af te breken was. De materiaalkeuze voor de constructie werd bepaald door de lokaal beschikbare natuurlijke hulpbronnen. Het wandframe van de joert bestond uit een opvouwbare vlechtstructuur van meerdere houten elementen, die bij elkaar werden gehouden met bindmateriaal. Het dak werd opgebouwd uit spanten die rustten op pilaren, met in het midden een ronde opening die diende om rook af te voeren.

De buitenkant van de joert werd bedekt met vilt, een materiaal dat werd gemaakt van geperste en gedroogde dierlijke haren, vooral van schapenwol. Vilt is een uitstekende isolator: het houdt goed warmte vast en is bovendien ademend en waterdicht. De vilten bekleding werd met touwen aan het frame bevestigd. Deze touwen hielden het vilt niet alleen op zijn plaats, maar gaven ook stabiliteit aan de hele constructie. De dakring en de ingang werden afgedekt met afzonderlijk verstelbare bekledingen, die leken op dekens. Bij warm weer kon de vilten buitenlaag vanaf de onderkant van de joert worden opgerold om lucht door te laten om zo voor voldoende ventilatie in de joert te zorgen.